ڕوونکردنەوەی تەکنەلۆژیای بلۆکچەین

ئەگەر کریپتۆکەرەنسی شۆڕش لە بواری داراییدا دەکات، ئەوا بلۆکچەین ئەو بزوێنەرەیە کە هێزی ئەو شۆڕشە دابین دەکات. زۆر جار وەک “تەکنەلۆژیای تۆماری دابەشکراو” پێناسە دەکرێت، بلۆکچەین یەکێکە لە گرنگترین داهێنانە تەکنەلۆژییەکانی سەردەمی ئێمە. بەڵام بە تەواوی بلۆکچەین چییە و بۆچی گرنگە؟ با بە سادەیی ڕوونی بکەینەوە.

بلۆکچەین چییە؟

بلۆکچەین سیستەمێکی دیجیتاڵە کە زانیاری تۆمار دەکات بە شێوەیەک کە نزیکەی مەحاڵە بگۆڕدرێت، هاک بکرێت یان فێڵ لە سیستەمەکە بکرێت. لە بنەڕەتدا تۆمارێکی دیجیتاڵی مامەڵەکانە کە لە سەرتاسەری تۆڕێکی سیستەمی کۆمپیوتەردا دووبارە و دابەش کراوە.

بلۆکچەین وەک زنجیرەیەک لە بلۆکەکان وێنا بکە، کە هەر بلۆکێک ئەمانەی تێدایە:

✱ کۆمەڵێک مامەڵە یان داتا

✱ مۆری کات

✱ هاشی کریپتۆگرافی بلۆکی پێشوو (کە “زنجیر”ەکە دروست دەکات)

ئەم پێکهاتەیە تۆمارێکی نەگۆڕ دروست دەکات کە هەر کەسێک لە تۆڕەکەدا دەتوانێت بیبینێت، کە شەفافیەت و ئاسایشێکی بێوێنە دەبەخشێت بە زانیاریی دیجیتاڵ.

چۆن بلۆکچەین کار دەکات

تێگەیشتن لە میکانیزمی بلۆکچەین پێویستی بە بڕوانامەی زانستی کۆمپیوتەر نییە. ئەمە پرۆسە سادەکراوەکەیە:

١. داواکاریی مامەڵە: کەسێک مامەڵەیەک دەست پێدەکات (وەک ناردنی کریپتۆکەرەنسی)

٢. دروستکردنی بلۆک: مامەڵەکە لەگەڵ مامەڵە چاوەڕوانکراوەکانی تر لە “بلۆک”ێکی نوێدا کۆدەبنەوە

٣. پشتڕاستکردنەوە: بەشداربووانی تۆڕەکە (نۆدەکان) دروستی مامەڵەکە پشتڕاست دەکەنەوە

٤. کۆدەنگی: نۆدەکان دەبێت ڕازی بن کە مامەڵەکە دروستە

٥. زیادکردنی بلۆک: دوای پشتڕاستکردنەوە، بلۆکەکە بۆ زنجیرە بەردەستەکە زیاد دەکرێت

٦. تەواوکردنی مامەڵە: بلۆکەکە بە شێوەیەکی هەمیشەیی دەچێتە ناو زنجیرەکە و ناتوانرێت بگۆڕدرێت

داهێنانە ڕاستەقینەکە لەوەدایە کە چۆن بلۆکچەین کێشەی “خەرجکردنی دووجار” چارەسەر دەکات و پێویستی بە لایەنی سێیەمی متمانەپێکراو وەک بانکەکان نامێنێت بۆ پشتڕاستکردنەوەی مامەڵەکان. لە جیاتی ئەوە، بەڵگەی کریپتۆگرافی و میکانیزمی کۆدەنگی دابەشکراو بەکاردێنێت.

جۆرەکانی بلۆکچەین

هەموو بلۆکچەینەکان وەک یەک نین. جۆرە سەرەکییەکان ئەمانەن:

• بلۆکچەینی گشتی: کراوەیە بۆ هەموو کەسێک، ئەم تۆڕە تەواو نامەرکەزییانە (وەک بیتکۆین و ئیسێریۆم) ڕێگە دەدەن بە هەر کەسێک بەشداری بکات، مامەڵەکان ببینێت و بەشداری لە پرۆسەی کۆدەنگیدا بکات. ئەولەویەت دەدەن بە ئاسایش و بەرهەڵستیی سانسۆر لە پێش خێراییەوە.
• بلۆکچەینی تایبەت: تۆڕی سنووردارکراو کە بەشداربووان پێویستیان بە مۆڵەتە بۆ بەشداریکردن. ئەمانە زۆرجار لەلایەن کۆمپانیاکانەوە بەکاردێن بۆ مەبەستی ناوخۆیی، کە کۆنتڕۆڵی زیاتر، تایبەتمەندی زیاتر و خێرایی مامەڵە دەبەخشن بە تێچووی کەمێک نامەرکەزیبوون.
• بلۆکچەینی کۆنسۆرتیۆم: ڕێگایەکی تێکەڵاوە کە گرووپێک لە ڕێکخراوەکان بە پێکەوەیی بلۆکچەینەکە بەڕێوە دەبەن. ئەمە ڕێگە بە هاوکاری دەدات لەکاتێکدا تایبەتمەندی لە خەڵکی گشتی دەپارێزێت، کە دەیانکات بە بەناوبانگ بۆ بەکارهێنانی تایبەت بە پیشەسازی.
• بلۆکچەینی هایبرید (دووڕەگ): تایبەتمەندییەکانی بلۆکچەینی گشتی و تایبەت تێکەڵ دەکات، ڕێگە دەدات بە شەفافیەت و کۆنتڕۆڵی دەستپێگەیشتنی کەسیکراو.

میکانیزمەکانی کۆدەنگی: چۆن بلۆکچەین مامەڵەکان پشتڕاست دەکەنەوە

ئەو ڕێگایەی کە بلۆکچەینەکان مامەڵەکان پشتڕاست دەکەنەوە و ئاسایش دەپارێزن لە تۆڕە جیاوازەکاندا جیاوازە. دوو ڕێگای هەرە دیارەکان ئەمانەن:

• بەڵگەی کار (PoW): لەلایەن بیتکۆین و هەندێک کریپتۆکەرەنسی تر بەکاردێت، ئەمە پێویستە “ماینەرەکان” هەڵەتێنی ئاڵۆزی بیرکاری چارەسەر بکەن بۆ پشتڕاستکردنەوەی مامەڵەکان و دروستکردنی بلۆکی نوێ. لەکاتێکدا ئاسایشی هەیە، بەڵام PoW وزەیەکی زۆر بەکاردێنێت.
• بەڵگەی پشک (PoS): بەدیلێکی زیاتر کارامە لە ڕووی وزەوە کە تێیدا پشتڕاستکەرەوەکان لەسەر بنەمای ژمارەی دراوەکان دیاری دەکرێن کە “پشکیان تێدا هەیە” یان وەک بارمتە دەیدەن. گواستنەوەی ئیسێریۆم بۆ PoS کاریگەری ژینگەیی بەرچاو کەم کردەوە.

میکانیزمی کۆدەنگی نوێتریش هەن وەک بەڵگەی پشکی ڕاسپێردراو (DPoS)، بەڵگەی دەسەڵات (PoA)، و بەڵگەی مێژوو (PoH)، کە هەریەکەیان سوودی تایبەتی هەیە بۆ کەیسی بەکارهێنانی دیاریکراو.

بەکارهێنانی ڕاستەقینە لە دەرەوەی کریپتۆکەرەنسی

لەکاتێکدا بلۆکچەین لە ڕێگەی کریپتۆکەرەنسییەوە ناوبانگی دەرکرد، بەڵام تواناکانی زۆر لە پارەی دیجیتاڵ زیاترە:

• بەڕێوەبردنی زنجیرەی دابینکردن: بەدواداچوونی بەرهەمەکان لە بەرهەمهێنەرەوە بۆ بەکارهێنەر، دڵنیابوون لە ڕەسەنی و سەرچاوەی ئەخلاقی.
• گرێبەستە زیرەکەکان: گرێبەستی خۆ-جێبەجێکار کە مەرجەکانی ڕاستەوخۆ لە کۆددا نووسراون، خۆکارکردنی ڕێککەوتنەکان بەبێ ناوەندگیر.
• دارایی نامەرکەزی (DeFi): دووبارە بیرکردنەوە لە خزمەتگوزارییە داراییەکان وەک قەرزدان، قەرزکردن و بازرگانی بەبێ بانکە نەریتییەکان.
• ناسنامەی دیجیتاڵ: کۆنتڕۆڵ دان بە تاکەکان بەسەر زانیاری کەسی و بڕوانامەکانیان.
• سیستەمەکانی دەنگدان: دروستکردنی سیستەمی هەڵبژاردنی دژە-دەستکاری بە شەفافیەتی زیاترەوە.
• تۆمارەکانی تەندروستی: پاراستنی داتای نەخۆش لەکاتێکدا ڕێگەدان بە هاوبەشکردنی گونجاو لە نێوان پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری.
• NFT (تۆکەنی نەگۆڕ): تواناکردنی خاوەندارێتی دیجیتاڵی داراییە تاکەکان وەک هونەر، کۆکراوەکان و موڵکی مەجازی.

ئاستەنگ و سنوورەکان

سەرەڕای تواناکانی شۆڕشگێڕانەی، بلۆکچەین ڕووبەڕووی ئاستەنگی بەرچاو دەبێتەوە:

• تواناداری فراوانبوون: زۆربەی بلۆکچەینەکان کێشەیان هەیە لەگەڵ خێرایی و ژمارەی مامەڵەکان
• بەکارهێنانی وزە: بەتایبەتی بۆ سیستەمەکانی بەڵگەی کار
• نادڵنیایی یاسایی: چوارچێوە یاساییە گەشەکەرەکان لە سەرتاسەری جیهاندا
• تێکئاڵاوی: بلۆکچەینە جیاوازەکان زۆرجار ناتوانن بە کاریگەری پەیوەندی بکەن
• ئەزموونی بەکارهێنەر: ڕووکارەکانی ئێستا دەکرێت ئاڵۆز بن بۆ بڵاوبوونەوەی بەرفراوان

داهاتووی بلۆکچەین

لەکاتێکدا تەکنەلۆژیای بلۆکچەین پێدەگات، ئێمە شایەتی داهێنانی خێراین کە ئەم ئاستەنگانە چارەسەر دەکەن. چارەسەرییەکانی پێوانەکردنی چینی-٢، پردی نێوان-زنجیر، مۆدێلەکانی بەڕێوەبردنی باشترکراو، و ڕووکاری هاوڕێیانەتر بۆ بەکارهێنەر، تواناکان و دەستگەیشتوویی بلۆکچەین فراوان دەکەن.

لە وتاری داهاتووماندا، وۆڵێتەکانی کریپتۆکەرەنسی دەخەینە ڕوو – ئەو ئامرازە پێویستانەی بۆ هەڵگرتن و بەڕێوەبردنی دارایی دیجیتاڵت بە شێوەیەکی سەلامەت لە ئیکۆسیستەمی بلۆکچەیندا.

ئاگاداری: ئەم وتارە تەنها بۆ مەبەستی زانیارییە. تەکنەلۆژیای بلۆکچەین بە خێرایی گەشە دەکات، و خوێنەران دەبێت توێژینەوەی خۆیان بکەن پێش ئەوەی بڕیار بدەن لەسەر بنەمای ئەم زانیارییە.